Jainiaeth

Crefydd hynafol o India yw Jainiaeth (), a elwir yn draddodiadol yn Jain Dharma (जैन धर्म). Mae'n un o grefyddau hynaf India a chanddi dair prif colofn: ''ahiṃsā'' (di-drais), ''anekāntavāda'' (''di''-''absoliwtiaeth), ac aparigraha'' (heb ymlyniad).

Cychwynodd Jainiaeth yn yr 9g CC, ond gall fod yn llawer hŷn na hynny. ''Jain'' yw person sy'n ddilynwr y ''Jinas'' ("y saint"), sef pobl sydd wedi ail-ddarganfod y ''dharma,'' ai'r rhyddhau eu hunain. Ceir 24 o Jinas arbennig a adwaenir fel ''Tirthankaras'' ("Adeiladwyr Rhyd"). Y diweddaraf yw'r 24ain, Mahavira (599 CC - 527 CC yn ôl traddodiad). bawd|220px|Teml Jainaidd yn Ranakpur.

Cred Jainiaid fod popeth yn fyw ar ryw ystyr, ac yn meddu enaid, a bod pob ffurf ar fywyd yn haeddu parch. Ceir tua 4.2 miliwn o ddilynwyr y grefydd yn India, a rhai mewn gwledydd eraill.

Mae'r Jain yn cymryd pum prif ''adduned'': ahiṃsā (di-drais), ''satya'' (gwirionedd), ''asteya'' (peidio a dwyn), ''brahmacharya'' (ymatal o ryw), ac ''aparigraha'' (ymwadu a phethau materol). Mae'r egwyddorion hyn wedi effeithio ar ddiwylliant Jain mewn sawl ffordd, ee drwy arwain at ffordd wahanol o fyw ar llysiau yn bennaf. Arwyddair y ffydd a'r mantra ''Ṇamōkāra'' ''Parasparopagraho jīvānām'' (swyddogaeth eneidiau yw helpu ei gilydd) yw ei weddi fwyaf cyffredin a sylfaenol.

Mae Jainiaeth yn olrhain ei syniadau ysbrydol a'i hanes trwy olyniaeth o bedwar arweinydd ar hugain neu ''Tirthankaras'', a'r cyntaf yn y cylch amser presennol yw Rishabhadeva; cred y Jain fod y traddodiad yn dal i fod wedi miliynau o flynyddoedd.

Y 23fed ''tirthankara'' Parshvanatha, y mae haneswyr yn dyddio i'r nawfed ganrif CC; a'r 24fed ''tirthankara'', Mahavira i tua 600 CC. Ystyrir bod Jainiaeth yn ''dharma'' tragwyddol gyda'r ''tirthankaras'' yn tywys pob cylch amser y cosmoleg.

Jainiaeth yw un o grefyddau hynaf y byd, a chaiff ei hymarfer heddiw. Mae ganddi ddwy is-draddodiad hynafol mawr, Digambaras a Śvētāmbaras, gyda gwahanol safbwyntiau ar arferion asgetig, rhyw a pha destunau y gellir eu hystyried yn ganonaidd; mae gan y ddau fendicants a gefnogir gan leygwyr (''śrāvakas'' a ''śrāvikas''). Mae gan y traddodiad Śvētāmbara yn ei dro dri isdraddodiad: Mandirvāsī, Terapanthi a Sthānakavasī. Mae gan y grefydd rhwng pedair a phum miliwn o ddilynwyr, o'r enw Jains, sy'n byw yn India yn bennaf. Y tu allan i India, mae rhai o'r cymunedau mwyaf yng Nghanada, Ewrop a'r Unol Daleithiau, gyda niferoedd yr aelodau yn Japan yn tyfu'n gyflym. Ymhlith y gwyliau mawr mae ''Paryushana'' a ''Das Lakshana'', ''Ashtanika'', ''Mahavir Janma Kalyanak'', ''Akshaya Tritiya'', a ''Dipawali''.

Mae'r amcangyfrifon o'r boblogaeth o Jainiaid yn gwahaniaethu rhywle rhwng pedair miliwn i ddeuddeg miliwn. Darparwyd gan Wikipedia